Op zoek naar het karakter van de Moerdijker, Deel 2

Gesprek met Tannie Visseren-Westdorp

door Edwin Nuijten

Hoog tijd om eens met een echte Moerdijkse dame te spreken. Wie waren die dochters, echtgenoten en moeders die ons dorp hebben gevormd? Hoe belangrijk waren de familiebanden? Hoe ging men om met tegenslagen? Hoe gingen de vrouwen en gezinnen met elkaar om?

Ouders Bram en Pieta

Tannie is de dochter van Abraham Mattheus Martinus Westdorp en Pieternella Elisabeth Meeuwissen. Opa Andries Westdorp was handelaar en zijn voorouders kwamen uit Stavenisse. De familie Meeuwissen was een echte Moerdijkse familie. Opa Meeuwissen was aannemer met zijn bedrijf op de grintweg. Bram ontmoette de Moerdijkse Pietronella tijdens de 1^e wereldoorlog 1914-1918. In Moerdijk waren Nederlandsche soldaten gelegerd en van het een kwam het ander. Omdat Bram protestant was en Pietronella Rooms, lag dit gevoelig. Toch werd in 1922 Piet geboren maar opa Meeuwissen vond trouwen niet nodig. Tenslotte vond de liefde zijn weg en is er later getrouwd. Niet in de kerk, maar in de pastorie. Bram en Pieta gingen wonen op de grintweg nr. 14. Nog binnen negen maanden werd de tweede zoon Dries geboren in 1923 en Tanny in 1930.

Vader Bram werkte als lasser. Eerst bij scheepswerf de Korte in Moerdijk, later in Schiedam bij Wilton Feijenoord. (van de schrijver: Mijn opa Ab Franken vertelde mij dat hij van Bram Westdorp tekening had leren lezen. Dit was een voordeel toen hij later bij Machinefabriek van Opstal solliciteerde. Zij zijn altijd goede vrienden gebleven). Vroeg weg, met de trein lage-Zwaluwe en laat terug. Een van de eerste pendelaars. In de oorlog was de treinverbinding onbetrouwbaar. Er werd geschoten en Bram is drie jaar lang met de fiets naar Schiedam gegaan. Lange dagen, elke dag op en neer.

De moeder van Tanny, Pieta Meeuwissen is bekend van de VeGe winkel. Zij is deze levensmiddelenzaak begonnen rond 1923. Opa Meeuwissen heeft als aannemer de panden met Franse kap die langs de Grintweg staan, gebouwd. Nummer 14 was bedoeld als winkel voor dochter Kee. Toen puntje bij paaltje kwam, zag zij ervan af en toen is haar zus Pieta ingestapt. Tanny vertelt lachend; “Een beetje als goedmaker omdat ze tegen de wens in getrouwd was met een protestant”. Tanny verteld dat haar moeder alles aanpakte om geld te verdienen. Ze had naast haar winkel kostgangers en maakte dagelijks de naastgelegen openbare school schoon. Tanny beschrijft haar als druk-druk-druk. Ze cijferde zich volledig weg om geld te verdienen. Voor de winkel was geld geleend en dat moest iedere week opgebracht worden.

Pieta overleed in 1954 en drie maanden later Bram. Bram was na het overlijden van zijn vrouw enkele weken in het ziekenhuis behandeld. Hij is op de terugreis naar Moerdijk overleden. Tanny: “Van verdriet”.

De winkel was nog gewoon in bedrijf en in eerste instantie werd er naar Tanny gekeken. Zij was 24 jaar oud en getrouwd. Tanny verteld: “Het winkelgebeuren sprak mij niet aan. Ik vond het niet leuk en was niet zo geschikt voor klantencontacten. Gelukkig stapte mijn broer Dries en zijn vrouw Dien den Hollander in en zij hebben de winkel nog 10 jaar gedraaid. Daarna is deze verkocht aan Jan Burgers”.

2^e wereldoorlog

Ook bij Tanny kwam deze periode aan de orde. Het maakt maar weer eens duidelijk dat deze periode grote indruk heeft achtergelaten bij de overlevenden.

Tanny heeft de oorlog bewust meegemaakt. Bij aanvang was zij 9 jaar oud. Tanny verteld over de razzia’s. Haar broers waren intussen 18 jaar oud en kregen een oproep van de tewerkstelling. Kisten met kleding werden ingepakt en naar de kazerne op de steenweg gebracht. Vandaaruit zou het transport met de trein naar Duitsland plaatsvinden. De broers hebben dat niet afgewacht en zijn naar Made gevlucht. In Made hebben ze de oorlog uitgezeten in relatieve rust. In Moerdijk was de situatie volstrekt anders.

Onderduiker

Een opmerkelijk verhaal is het verhaal van de onderduiker. Tanny verteld; ”Gedurende drie weken is een joodse man op het zoldertje van ons schuurtje ondergedoken geweest. Er werd naar deze man gezocht en honden werden daarvoor ingezet. Door het gieten van lysol, raakte de honden het spoor bijster, maar de situatie was toch verdacht. Waarom stonk het hier zo naar lysol? Mijn vader Bram heeft zich eruit gepraat met als verklaring een vlooienplaag. Na ongeveer drie weken is de man vertrokken. Dokter de Ruijter, bekend van het verzet in deze regio, had een ander onderduikadres gevonden en de man is vertrokken. Nooit niets meer van gehoord”.

Waar kwam deze man vandaan? Wie was dit en waarheen is hij vertrokken? Hoe kwam hij bij de familie Westdorp terecht?

Tanny verteld dat haar vader deze episode heeft stilgehouden. Hij heeft niets verteld om de gemoederen te sparen. Hij wilde niemand ongerust maken. Pas later vertelde hij wat er aan de hand was geweest. Volgens Tanny is haar vader Bram ook betrokken geweest bij distributie van illegale krantjes, maar hoe dit precies verliep is haar niet bekend. 

Tanny verteld over schermutselingen met de Duitsers. Vader Bram die werd aangehouden op het station, een Duitser sloeg en ontsnapte. Met als gevolg dat later zoon Piet in elkaar werd geslagen in het “kerkepoortje”. En de Joden uit Kamp Moerdijk ziet ze nog voor zich. De SS begeleide dagelijks de optocht uit het dorp en Tanny ziet de SSér met houten onderarm die daar graag mee mocht slaan, nog voor zich. Oma Meeuwissen die wat brood probeerde te geven, maar vanwege haar hoge leeftijd wegkwam met een reprimande. Maar ook de bevrijding met de gigantische bombardementen. Tanny telde op een dag 40 granaatinslagen. De ene na de andere. Met de achtergebleven bevolking schuilen in het klooster. Vluchten naar de kerk toen het klooster in brand werd geschoten. Uiteindelijk gevlucht naar de Roodevaart en verder.

De broers Dries en Piet waren ondergedoken bij “De Klompenmaker” in Made. Tanny miste haar broers. “In de oorlog wilde ik weg uit Moerdijk en ben met mijn spullen in een kinderwagen naar Made gegaan. Ik was misschien 13-14 jaar oud. Eerst via de Zwaluwsche dijk, samen met Gerrit Kanters naar familie in Lage Zwaluwe. Vervolgens met oom Johan Meeuwissen naar Made, waar ik onderdak kreeg bij tante Jo. Ik zocht dan mijn broers op en iemand speelde accordeon”. Lachend zegt ze: “Daar heb ik dansen geleerd”.

Mooie tijden heeft Tanny beleefd met haar vriendinnen. Riet Kuijpers, Jaan en Bets Stoop, Corrie Kers, Alie Povee. “Wij gingen allemaal met elkaar om en hielden elkaar uit de wind als er vriendjes in het geding waren. Ik hield van schaatsen, zwemmen, gymnastiek en fietsen. Ik heb ook een tijdje gezongen op het koor van Toon Lomeyer. Een heel leuk koor. Toon kon enkel een beetje orgel spelen, maar dat was genoeg. De gezelligste tijd heb ik beleefd aan de appelzak. Daar heb ik leren zwemmen. Gewoon met een deken, een paar boterhammen en samen met de familie en vrienden lekker verpozen”. 

Gezin

 

Tanny trouwde in 1951 met Cor Visseren. Ook een echte Moerdijker die woonde op de “binnen Moerdijk”. De net opgerichte voetbalvereniging bracht ze bij elkaar. Tanny ging kijken er was een klein akkefietje en dat moest “afgekust” worden. En zo kwam van het een kwam het ander. Cor was schoenmaker. Hij was als leerling begonnen bij “de Roos”, die een schoenenwinkel bedreef op de havendijk (nr. 8). Later is hij gaan werken in Lage Zwaluwe bij firma Meurs en meeverhuisd naar Dordrecht. Hij was trots op zijn vak en gespecialiseerd in het maken van orthopedisch schoeisel.

Karakter

Welk beeld krijgen we nu van deze dame. Tanny ziet er nog altijd tip-top en goed verzorgd uit. Altijd make-up en als we haar zien wandelen door het dorp, tegenwoordig achter de rollator, netjes en verzorgd. Voor ieder een vriendelijk woord of een knikje of een handje. Deze echte Moerdijkse houdt niet van veinzen, is recht door zee, zegt waar het op staat en maakt dingen niet mooier dan dat ze zijn.  Familie en vrienden zijn belangrijk en voor Tanny is iedereen gelijk. Ze maakt geen verschil. Kerk en geloof horen erbij, maar daarop heeft ze haar eigen, persoonlijke visie. 

Ik heb genoten van mijn bakje koffie met Tanny. Wat is ze scherp en bij de les. Mooi hoe ze praat over haar leven, haar familie en gezin. Ze woont zelfstandig bij Cocky en Bob en doet nog volop mee. Kleinkinderen en achterkleinkinderen komen er graag en uit de foto’s die ze heeft hangen spreekt een hele goede band met allemaal. Een mooi voorbeeld van het nieuwe zorgen voor elkaar.

Dit verhaal heeft overeenkomsten met het verhaal over de familie Lansen. Familie en gezin staan centraal, veerkracht en overleven in zware tijden is het thema. Ze spreken beiden heldere taal, zonder opsmuk. Heel toevallig: ze woonden naast elkaar. Bertus op grintweg 16, Tanny op 14.

De volgende keer ga ik een bakkie doen met een paar vissers.

Edwin Nuijten