Kamp Moerdijk 1943-1944
Gesprek met Deborah Kalkoen door Theo Buijs
9 november 2019 vierde (dorp) Moerdijk 75 jaar bevrijding. Ter gelegenheid daarvan organiseerde het symfonisch ruimteorkest samen met het koor Alicante een bevrijdingsconcert. Dit concert werd uitgevoerd in drie kernen van de gemeente Moerdijk. De Heemkundige kringen van deze kernen leverde 4 blokken teksten aan. Blok 1: hoe was het voor de oorlog. Blok 2: tijdens de bezetting. Blok 3: een bijzondere gebeurtenis. Tot slot: de situatie tijdens de bevrijding. Het concert begon in Standdaarbuiten, vervolgens in Zevenbergen en tot slot in Moerdijk.
Als bijzondere gebeurtenis heeft Moerdijk gekozen voor Kamp Moerdijk. Dat lag het meest voor de hand, dat er op Moerdijk een werkkamp heeft gestaan was niet bij iedereen bekend. Een mooie gelegenheid om het 75 jaar na de bevrijding onder de aandacht te brengen. In het kamp waren gevangenen (in hoofdzaak Joden) gevestigd. Tijdens de besprekingen voorafgaande aan het bevrijdingsconcert werd besloten een verslag over het kamp te verfilmen zodat het nog meer tot de verbeelding zou spreken. Deze film werd online gezet door de maker Marcel Otterspeer.
Zo kwam de film onder ogen van Deborah Kalkoene uit Amstelveen zij wilde graag in contact komen met de makers van de film, omdat haar opa een van de weinige overlevende van het kamp was. Na telefonisch overleg heb ik haar per E-mail een beschrijving gegeven over de plaats waar het kamp heeft gestaan. Tevens heb ik haar verteld over het werk wat de gevangene moesten verrichten. Zij moesten onder dwang meewerken aan het graven van een breed kanaal (tankval) die het onmogelijk maakte om in gebied rondom de bruggen te komen. Op de plaatsen waar de toegangswegen waren werden van gewapend beton muren (tankmuren) gebouwd die een doorgang hadden waar géén tank tussendoor kon. Aan de oostzijde van Moerdijk zijn nog restanten te zien van tankmuren en tankvallen. Jammer dat er aan de westzijde niets meer is terug te vinden. De werkzaamheden bestonden uit de gehele dag met kruiwagens grond verplaatsen. Dit alles onder erbarmelijke omstandigheden.
Op dinsdag 1 juni is zij met haar partner naar Moerdijk gekomen om alles met eigen ogen te aanschouwen. Na een bakkie koffie en thee zijn wij een rondje gaan rijden langs alle nog aanwezige plaatsen. Te beginnen op de haven van Moerdijk aan de oostkant op het puntje Stond het kamp, waar nu Martens en van Oort gevestigd is. Hier sloot ook Marcel Otterspeer aan om via de Zwaluwsedijk, de Dirk de Botsdijk en de Steenweg op Moerdijk terug te keren. Deborah deed zelf een verslag van het verhaal van haar Opa.
Deborah: Opa heeft zeven kampen en de dodenmars overleefd
Ik ben al enkele jaren bezig om de geschiedenis van mijn grootouders te onderzoeken, kamp Moerdijk is hier een deel van.Broertje Willem kreeg als eerste een oproep voor tewerkstelling in een werkkamp. De ouders Bernardus en Anna zaten enkele weken later voor deportatie naar Auschwitz. Mijn opa werd 9 maanden later opgepakt en kwam via kamp Vught terecht in kamp Moerdijk. Zoals uit onderstaande kaart blijkt werd hij ingedeeld in barak 5 Opa sprak nooit over zijn verleden. Jaren later ben ik zijn verhaal gaan onderzoeken, het bleek dat hij een archief had nagelaten waarin hij ook sprak over kamp Moerdijk. Opa heeft 7 kampen en de dodenmars overleefd. Als laatste verbleef hij in kamp Blechhammer waar hij zich enkele dagen schuilhield onder een matras, om vervolgens door de Russen te worden bevrijd.
Oproep tot plaatsen van een monument!
Zij wilde samen met Marcel Otterspeer naar de gemeente te gaan, om de mogelijkheid te onderzoeken om op die plaats een monument op te richten. Blij verrast was zij toen ik haar vertelde dat op dit moment al plannen worden ontwikkeld. Het zal nog een poosje gaan duren, de definitieve plannen kunnen worden gerealiseerd als de renovatie van de haven klaar is. Maar het geeft een goed gevoel als er een monument komt voor het grote leed wat hier geleden is.
Dit mag nooit meer worden vergeten.
Tekst: Theo Buijs en Deborah Kalkoene
Foto’s: Theo Buijs